"خلق را تقليدشان برباد داد"

اندرباب تقلید/ چشم وهم چشمی (اصطلاح چشم وهم چشمی در واقع به رقابت و قیاس یک شخص با "همسایۂ" خود اشاره دارد که دراین قیاس همسایه مورد نظربه عنوان معیاروسطحی ازطبقه وشان اجتماعی یا مادی درنظرگرفته می‌شود که باید به آن سطح رسید. ازدید عموم (یا لااقل آنهایی که به این کاردست می‌زنند) ناتوانی یا عقب افتادن دررقابت چشم وهم چشمی، به منزله یک احساس حقارت فرهنگی یا اجتماعی- اقتصادی است)/ رقابت، حسادت و....

درمثنوی مولوی داستان صوفی اي آمده است كه خسته ازراه درازبه خانقاهی رسيد وخرخود را به خادم خانقاه سپرد وخود به محفل صوفيان پيوست.

صوفيان كه تنگدست و بي چيزبودند، خرصوفی را بي درنگ فروختند وازبهاي آن غذايی فراهم آورده، بساطی گسترده وشمعي افروخته وسماعی آراستند. به گونه يی كه ازدود مطبخ وگرد پای كوفتن: «خانقه تا سقف شد پردود وگَرد».

چون خورونوش وسَماع به پايان آمد، «مطرب آغازيد يك ضرب گران» و او وجملگي صوفيان «خربرفت وخربرفت وخربرفت» دم گرفتند وصوفي نيز«ازره تقليد» «خربرفت» آغازكرد وبا ديگران همآوازشد:

«چون گذشت آن نوش وآن جوش وسماع

روزگشت وجمله گفتند الوداع

خانقه خالی شد وصوفی بماند»، هوای ديدن خركرد وازخادم پرسيد: خركجاست؟

خادم آنچه را که روی داده بود، به صوفی گفت؛ ازحملۀ صوفيان به اوبرای گرفتن خر، و رهاكردن آن ازبيم جان، تا فروش خردربازار.

صوفی گفت: گيرم كه ازتوبه زورگرفتند، توچرا به من خبرندادی؟

«گفت، والله آمدم من بارها

 تا تورا واقف كنم زين كارها

 توهمی گفتی كه خررفت ای پسر

ازهمه گويندگان با ذوق تر»

چون مي ديدم كه تو آن چنان با شوروحال، آوازِ«خر برفت» را با ديگران تكرارمی كنی، می پنداشتم كه توازقضايا خبرداری وبه آن راضی هستی، به اين جهت اطلاع آن را زايد می ديدم.

مولانا درپايان داستان نتيجه مي گيرد كه:

«خلق را تقليدشان برباد داد

ای دو صد لعنت براين تقليد باد»

 
     

اندرباب دیالکتیک دوست داشتن!

توصیۂ خردمندانه وخیرخواهانه برای اصلاح وتغییررفتاروکرداربه دوست، ناپسند که نیست بلکه  نشانه ای از "عشق ورزیدن و نوع دوستی است" و یکی ازراه های پیشرفت انسانی میباشد. "دوست" و"خیرخواه" میتواند مثال آیینه ای باشد که "رُخ یار" بنماید وآندیگری را برای اصلاح داوطلبانه ی"کم وکاستی های" خویش ترغیب بنماید. این موضوع نباید با پذیرفتن اصل موجودیّت ماهوی "دوست"، بدان سان که هست، ودوست داشتن وی "درچهارچوب همان موجودیّت" تناقض داشته باشد!