ماتریکس چیست؟
برای سال ها هر بار که خواسته ام که مفهوم ماتریکس را به مخاطب برسانم از این ماجرا استفاده کرده ام. ماجرایی که باور کردن یا نکردن آن به اختیار شماست.
ماجرا نقل خاطره ایست از یکی از اساتید سابق تربیت بدنی دانشگاه شیراز که از اعضای تیم دو میدانی اعزامی ایران به نخستین دوره بازیهای المپیک آسیایی در دهه ۱۹۶۰ در کشور هند بوده.
استاد نامبرده می گفت:
زمانی که برای شرکت در بازیها در هند و در شهر دهلی بودیم درجریان یکی از گردش هایی که از مناطق مختلف شهر داشتیم در بازاری قدیمی با پیرمردی روبه رو شدیم که در گوشه ای نشسته بود و فریاد می زد که یک دلار بدهید تا زندگی شما را عوض کنم!
با شنیدن این جمله شروع به تمسخر او کردم و به همراهان گفتم چگونه مردم را خر میکنند! پیرمرد گویی متوجه تمسخر های من شده بود به همراهان من می گوید اگر واقعا فکر میکند من دروغ می گویم به او بگویید نیازی به پرداخت پول نیست ولی عواقب کار به عهده خودش است.
من هم قبول کردم پیرمرد چیزی شبیه یک داروی گیاهی به من داد، گفت بخورم، آن چیز را خوردم، دقایقی گذشت و تفاوتی احساس نکردم.
گفتم پس چه شد؟ گفت برو خودت می فهمی! بی خیال شدم و همراه دوستان رفتم.
ماجرا را فراموش کردم، بازیها تمام شد و من بنا به دلایلی تصمیم گرفتم به ایران بر نگردم.
درهند ماندم و همانجا به دنبال شغل گشتم. در یک شرکت چوب بری مشغول کارشدم. کار ما به شکلی بود برای تهیه چوب و بریدن درخت ها به مناطق روستایی می رفتیم.
در جریان یکی از این رفت و آمد ها با دختری در یکی از این روستا ها آشنا شدم، عاشق شدم، ازدواج کردم و در همان دهکده ماندم، سالها گذشت، چندین سال، بچه دارشدم، سال های دیگری هم گذشت، نوه هایم به دنیا امدند، پیر شدم.
حدود ۳۰ سال از آمدن من به هند گذشته بود،
شبی بر روی بام خانه خوابیده بودیم، عادت اهالی آن دهکده برای خوابیدن چنین بود.
در هنگام خواب نا گهان قلت زدم و از روی بام به زمین افتادم. سرم با شدت به زمین خورد و….
مُردم ! بله مُردم !
فکر میکنید بعدش چه شد؟ چشمانم را باز کردم.
دیدم در بازاری هستم و افرادی کنارم، یک بازار شلوغ بود، افراد را انگار می شناختم ولی درست به یاد نمی آوردم، احساس کسی را داشتم که تازه از خواب بیدار شده است و هنوز گیج می زند.
پیر مردی جلویم بود، انگار چهره اش برایم آشنا بود، دیدم افراد کنارم به شدت مرا تکان میدهند و صدا می زنند.
به صورتم سیلی می زدند. اندک اندک حواسم را به دست می اوردم. در همان بازاری بودم که ۳۰ سال پیش آن پیر مرد به من دارویی داده بود که زندگی مرا عوض کند.
دوستانم کنارم بودند. پیر نشده بودند. من هم!
دوستانم می گفتند فلانی چه بلایی سرت آمده؟ این پیر مرد آن چیز را به تو داد و تو خوردی و برای ۳۰ ثانیه داشتی به او زل می زدی و ناگهان حالت بد شد!
آری من ۳۰ سال خواب بودم. تازه داشتم می فهمیدم چه اتفاقی افتاده. پیر مرد دارویی احتمالا نوعی مخدر به من داده بود که مرا به حالت توهم برده بود البته توهمی که ۳۰ سال برای من طول کشیده بود.
من ۳۰ سال هر سال ۳۶۵ روز و هر روز ۲۴ ساعت زندگی کرده بودم.
در این زندگی توهمی کار میکردم ازدواج کرده بودم آن هم با ادمی که احتمالا اصلا وجود خارجی نداشت.
صاحب بچه هایی شدم که تنها توهمی بیش نبودند. در این ۳۰ سال روزها چندین ساعت حتی می خوابیدم و خواب هم میدیدم. (خواب در خواب !) و تمام این توهم ۳۰ ساله من در دنیای واقعی تنها ۳۰ ثانیه طول کشیده بود.
لحظه ای که تقریبا هشیاری ام را به دست اوردم در حال دیوانه شدن بودم.
خشمی سر تا پایم را گرفته بود. خواستم پیرمرد را خفه کنم. به خاطر بلایی که سرم آورده بود.
دوستان به زحمت مرا جدا کردند و البته پیر مرد می گفت: این انتخاب خودت بود. من به تو هشدار دادم !
این استاد سال ها بعد در دانشگاه شیراز این داستان را برای دانشجویانش تعریف می کرد.
البته غالب آنان به تمسخر با این داستان بر خورد می کردند و آنرا سا خته و پرداخته ذهن استاد می دانستند. باز هم می گویم باور کردن یا نکردن این داستان به عهده شماست ولی در صورتی که داستان را مثل من باور کرده اید آیا از خود پرسیده اید که نکند همین زندگی فعلی ما هم به نوعی توهم باشد؟
از کجا معلوم که ما واقعا بیدارم و در حال زندگی؟
و این همان اندیشه و مفهومی است که ماتریکس در صدد پاسخ به آن است و جوابی که میدهد این گونه است :
شما در خوابید، در حال دیدن توهم و هم و خیال هستید، کالبد حقیقی شما جایی دیگر است.
infu.ir
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Miten mieli toimii?
Hyvä romaani opettaa elämästä enemmän kuin psykologian oppikirja, kirjoittaa kirjailija ja psykologi Jussi Valtonen.
Jos haluaisi oppia ymmärtämään ihmismieltä, mitä kannattaisi tehdä?
Yksi mahdollisuus on tarkastella sitä, johon on intiimeimmässä suhteessa: omaansa. Ongelma on, että olemme legendaarisen epäluotettavia oman mielemme suhteen. Valtaosa psykologisista prosesseista raksuttaa tietoisuutemme ulkopuolella.
Mikä pahempaa, tulkitsemme, sivuutamme, unohdamme ja vääristelemme asioita, jotta näyttäisimme hyvältä ja saisimme mitä haluamme. Siksi introspektio ei ole sataan vuoteen kelvannut tieteellisen psykologian pohjaksi.
Ongelma on, että olemme legendaarisen epäluotettavia oman mielemme suhteen.
Tämä ei silti tarkoita, etteikö mieltään kannattaisi tarkastella. Päinvastoin: mielenliikkeitään voi harjaantua tunnistamaan herkemmin ja rehellisemmin, mikä auttaa varomaan itsepetosta. Tämä on ymmärtääkseni yksi syy opetella meditaatiota tai mennä psykoterapiaan.
Kirjailija George Saundersin mukaan myös kaunokirjallisuus voi auttaa tässä. Tällä hän ei tarkoita ainoastaan sitä usein kuultua näkökulmaa, että hyvästä kaunokirjallisuudesta oppii elämästä ja ihmisistä. Esimerkiksi Yalen yliopiston palkittu psykologian professori Paul Bloom sanoi vastikään haastattelussa, että hyvä romaani opettaa elämästä enemmän kuin psykologian oppikirja.
”Jos haluaa tietää, mistä avioliitossa on kyse, millaista on kasvattaa teini-ikäistä tai mitä ikääntyminen tarkoittaa, en suosittelisi psykologian oppikirjaa vaan hyviä romaaneja”, sanoi Bloom. (Psykologian oppikirjoillakin on Bloomin mielestä annettavaa ihmismielen ymmärtämiseen: Bloom on juuri julkaissut sellaisen.)
Mutta Saunders ei tarkoita vain oivalluksia esimerkiksi kaunokirjallisista henkilöistä. Hän suosittelee kaunokirjallisuuden tarkkaa lukemista myös omien mielenliikkeiden äärelle pysähtymiseksi. Saunders kutsuu meitä kiinnostumaan siitä, mitä mielessämme tapahtuu kun luemme.
”Tarkastella omaa lukemistamme on tarkastella tapaa jolla mieli toimii: tapaa jolla se arvioi väitteestä totuutta, tapaa jolla se käyttäytyy suhteessa toiseen (ts. kirjoittajan) mieleen yli paikan ja ajan.”
Kirjassa A Swim in a Pond in the Rain (In Which Four Russians Give a Master Class on Writing, Reading and Life) Saunders tarkastelee logiikkaa, jolla kertomukset toimivat, keinoja, joilla kirjailija virittää odotuksia ja tapoja, joilla lukija reagoi kun odotuksia rikotaan.Teos sisältää seitsemän novellia Tšehovilta, Tolstoilta, Turgeneviltä ja Gogolilta. Kirja on paitsi kirjoitusopas ja johdatus kaunokirjallisuuden 1800-luvun venäläisiin mestareihin, esimerkki siitä, miten tarkastella omia mielenliikkeitään rehellisesti ja huumorintajuisesti. Saunders ruotii yksityiskohtaisesti lukukokemuksiaan ja kutsuu lukijan tekemään samoin, novelli, kappale, virke ja morfeemi kerrallaan.
Saunders kutsuu meitä kiinnostumaan siitä, mitä mielessämme tapahtuu kun luemme.
”Miksi ihmeessä tekisimme näin?” Saunders kysyy.
”No, se osa mielestä joka lukee tarinaa on se sama joka lukee maailmaa; se voi petkuttaa meitä, mutta sen voi kouluttaa myös tarkkuuteen; se voi jäädä vähälle käytölle ja tehdä meistä alttiimpia laiskoille, väkivaltaisille, materialistisille voimille, mutta se voidaan myös herättää eloon tekemään meistä aktiivisempia, uteliaampia, valppaampia todellisuuden lukijoita.”
Ei ole muuta maailmaa kuin se jonka luomme oman mielemme varassa, ja mielen taipumukset määräävät, millaisen maailman näemme. Tähän saattaisi törmätä psykoterapiassa, meditoidessa tai psykologian alan tutkijana, ja samaa havainnollistaa Saundersin lukemana Gogolin Nenä.
Saunders kertoo joutuvansa joka kerta ihmetyksen valtaan, kun hän lukee Tolstoin novellin Aljosa Gorsok.
Novelli kysyy kuin havaintoilluusio psykologian oppikirjassa: kuinka saman asian voi havaita niin ristiriitaisin tavoin? Novelli vastaa: jatka ihmettelemistä.
Kolumni on julkaistu aiemmin Lääkärilehden verkkosivuilla.
Ei kommentteja:
Lähetä kommentti